Το κείμενο αυτό έχει θέμα τον κορωνοϊό (Covid-19 ή SARS-CoV-2), εστιάζοντας τις παρατηρήσεις και την κριτική του κυρίως στην χώρα μας την Κύπρο.
Για την ιστορία του ιού, τον Π.Ο.Υ., τους χειρισμούς της Κίνας και άλλων χωρών, την διαπλοκή συμφερόντων, καθώς και για τις παγκόσμιες οικονομικές, κοινωνικές και γεωπολιτικές συνέπειες θα ασχοληθούμε σε μελλοντικό κείμενο μας όταν θα υπάρχει και πιο πλήρης εικόνα της κατάστασης. Πάντως στην Ε.Ε., όπου δυστυχώς ανήκουμε, είδαμε το τραγικό κάποια παραμελημένα από τη λιτότητα συστήματα υγείας να καταρρέουν. Άλλες χώρες άφησαν πολλούς ηλικιωμένους να πεθάνουν στα γηροκομεία χωρίς περίθαλψη. Αποδείχτηκαν μεγάλο ψέμα οι διακηρύξεις περί "αλληλεγγύης" στην Ε.Ε. προκαλώντας θυμό, απογοήτευση και λαϊκές αντιδράσεις ιδίως σε Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία.
Αλλά ας επικεντρωθούμε στην κατάσταση στην Κύπρο. Οι αρχές, κόμματα και ΜΜΕ διακηρύσσουν πως τα πήγαμε καλά στην αντιμετώπιση του ιού, αφού είχαμε συγκριτικά χαμηλά νούμερα σε απώλειες ζωής και είμαστε από τις πρώτες χώρες όπου κοντεύουν να μηδενιστούν τα νέα κρούσματα.
Αν και τα πιο πάνω όντως ισχύουν, κατά τη γνώμη μας τα πήγαμε μέτρια αν δούμε αντικειμενικά τα δεδομένα της Κύπρου. Γιατί συγκρινόμαστε με χώρες της Ε.Ε. που ήταν οι χείριστες στη λήψη μέτρων και επίσης ήταν δύσκολο να ελέγξουν τα σύνορα τους (ακόμα και αν το έπρατταν έγκαιρα); Πιο σωστό είναι να συγκρινόμαστε με ανεπτυγμένες χώρες που είναι νησιά ή με μικρά εσωτερικά σύνορα όπως η Μάλτα, η Ταϊβάν, το Χονγκ-Κονγκ και η Ν. Κορέα[1]. Υπάρχουν 3 στάδια ή "φράγματα" για έλεγχο ενός ιού σαν τον SARS-CoV-2 ο οποίος ΠΡΕΠΕΙ να ανακοπεί στο νωρίτερο δυνατό στάδιο / φράγμα:
- Αποτροπή της διείσδυσης του ιού στη χώρα με έλεγχο συνόρων και σημείων εισόδου.
- Άμεσος εντοπισμός εστιών κρουσμάτων με πολλά τεστ, παρακολούθηση κρουσμάτων και ανίχνευση επαφών τους (testing, tracking & contact tracing) ώστε η κατάσταση να αντιμετωπιστεί με στοχευμένα μέτρα / καραντίνες . Έτσι αποφεύγεται η καταστροφική εξάπλωση της επιδημίας χωρίς δρακόντεια μέτρα παγώματος της οικονομίας και περιστολής των ελευθεριών των πολιτών. [Η Ν. Κορέα κατάφερε και έμεινε κυρίως στο επίπεδο Νο.2[2], αν και δυσκολεύτηκε μετά που η "ασθενής Νο.31" μετέδωσε τον ιό σε 1000+ άτομα σε εκκλησία μιας αίρεσης, που μετά δεν ήταν συνεργάσιμη με τις αρχές[3]].
- Εκτεταμένο Lockdown (περιορισμοί στις μετακινήσεις, δραστηριότητες και συναθροίσεις των πολιτών) μέχρι να ανακτηθεί κάποιος έλεγχος της κατάστασης, ενώ οι επαγγελματίες υγείας, αρμόδιοι φορείς και εθελοντές δίνουν ένα δύσκολο αγώνα και προσπαθούν να αποφύγουν την κατάρρευση.
Είναι προφανές πως στο φράγμα 1, η Κύπρος έκανε ελάχιστα. Η Κίνα έδωσε λεπτομέρειες για τον ιό στα μέσα Ιανουαρίου και από τα τέλη Φεβρουαρίου ήταν ξεκάθαρη η ραγδαία εξάπλωση του ιού στην Ιταλία και η επέκταση του και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ενώ είχαμε το ισχυρό πλεονέκτημα πως είμαστε νησί, οι αρχές για τουλάχιστον 2 κρίσιμες βδομάδες άφησαν τα αεροδρόμια ανοιχτά και έτσι μπήκε στη χώρα ο ιός. Η απαράδεκτη απραξία αυτή δεν είναι άσχετη με τις πιέσεις κάποιων τουριστικών συμφερόντων, την επιμονή της Ε.Ε. για ανοικτά σύνορα αλλά και σε χαμηλό επίπεδο εκτίμησης καταστάσεων (ο Υπ.Υγείας έλεγε στις 5 Μαρτίου στο ΡΙΚ1 ότι πρόκειται για απλή γρίπη!).
Ακόμα, η κυβέρνηση άφησε ανοικτά τα οδοφράγματα, κλείνοντας με καθυστέρηση μόνο 4 (τα άλλα 2 τα έκλεισε το ψευδοκράτος), ενώ ο έλεγχος της Πράσινης Γραμμής είναι ως γνωστόν ανεπαρκής.
Υπήρξαν χώρες στη Δύση που καθυστέρησαν πολύ περισσότερο να κλείσουν τα σύνορα τους με τραγικά αποτελέσματα, αλλά αυτό δεν αθωώνει τους αρμοδίους στην Κύπρο, αφού σε ένα νησί αυτό γίνεται πολύ πιο εύκολα και άμεσα. Η θερινή περίοδος τουρισμού ήταν καταδικασμένη, αλλά θα μπορούσαμε να αποφεύγαμε το lockdown και να σώζαμε μεγάλο μέρος της υπόλοιπης οικονομίας.
Η Κύπρος δεν αξιοποίησε σχεδόν καθόλου το φράγμα 1. Δυστυχώς και στο στάδιο 2 δεν τα πήγε καλά.
Βέβαια εδώ υπάρχει το ελαφρυντικό πως δεν είχαμε αρκετά τεστ, ίσως και υποδομές για εντοπισμό και παρακολούθηση των cluster κρουσμάτων όπως έκανε π.χ. η Ν. Κορέα. Όμως είχαμε το πλεονέκτημα πως φορείς του ιού έμπαιναν στη χώρα από ελάχιστα σημεία εισόδου (κυρίως τα αεροδρόμια) και λόγω της πορείας της πανδημίας, περισσότερο χρόνο αντίδρασης από τις πλείστες χώρες σε Ασία και Ευρώπη.
Αν οι αρχές εστίαζαν σε αυτό και αξιοποιούσαν τα τεστ τους στα άτομα που μπήκαν πρόσφατα στη χώρα, με κατοπινή ανίχνευση των επαφών τους και στοχευμένες καραντίνες, είχαν καλή πιθανότητα να περιόριζαν τον ιό σε λίγες, γνωστές ομάδες ανθρώπων. Όμως για αρκετές μέρες τα άτομα που έρχονταν ακόμα και από χώρες ψηλού κινδύνου δεν ελέγχονταν επαρκώς (στους πλείστους δεν γινόταν τεστ και η καραντίνα ήταν εθελοντική στο σπίτι τους!). Επίσης «έξυπνα» τεστ σε κλίμακα κοινοτήτων δεν άρχισαν πριν περάσει σχεδόν ένας μήνας μετά το πρώτο κρούσμα και μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές (Πάφος, Αραδίππου). Για τις πιο πάνω αποτυχίες δεν υπάρχουν ελαφρυντικά και χάθηκε μια δεύτερη ευκαιρία να μην εξαπλωθεί ο ιός στην κοινωνία, οδηγώντας μας έτσι στο στάδιο 3.
Στο στάδιο 3, οι αρχές εφάρμοσαν lockdown και αυστηρά μέτρα σε όση καταναλωτική και οικονομική δραστηριότητα απέμεινε. Τουλάχιστον αυτό έγινε χωρίς καθυστέρηση, μετά την αποτυχία στην ανακοπή του ιού στα προηγούμενα στάδια και είχαμε την τύχη να μην πληρώσουμε ακριβά τα λάθη αυτά. Οι αρχές μετέφεραν το βάρος της δικής τους ευθύνης στους πολίτες με ψυχολογική πίεση στα ΜΜΕ και μιλούσαν για ανεύθυνους (είναι αναμενόμενο μια μερίδα της κοινωνίας να μην συμμορφώνεται – μια καλή στρατηγική το περιλαμβάνει αυτό). Ακόμα φάνηκαν κενά στην άμυνά μας απέναντι σε πανδημίες με μεγάλα λάθη και εξάπλωση του ιού σε νοσοκομεία καθώς και ελλείψεις υλικών και υποδομών. Τέλος έγιναν κάποιες άδικες ή/και ύποπτες επιλογές: παρά το κλείσιμο εκκλησιών, κληρικοί που επιδεικτικά και παροτρύνοντας και άλλους παραβίασαν τα μέτρα «χαϊδεύτηκαν» από τις αρχές. Επίσης επιβλήθηκε το κλείσιμο των λαϊκών αγορών ενώ οι υπεραγορές (κλειστοί χώροι) αφέθηκαν να λειτουργούν (για το τελευταίο θέμα έχουμε ήδη δημοσιεύσει κείμενο[4]).
Ο κόσμος υπέστη μεγάλη ταλαιπωρία και οικονομική ζημιά αλλά εφάρμοσε τα μέτρα και τελικά επετεύχθη ο έλεγχος της κατάστασης με τα νέα κρούσματα να έχουν σχεδόν μηδενιστεί. Αυτό πρέπει να πιστώνεται κυρίως στο λαό και στους επαγγελματίες υγείας.
Η κρίση του κορονοϊού ανέδειξε ορισμένες παθογένειες της Κύπρου που προκύπτουν από τις επιλογές των κυβερνήσεων και πολιτικο-οικονομικών ελίτ τα τελευταία τουλάχιστον 40 χρόνια. Τα κενά του συστήματος Υγείας μας ευτυχώς δεν είχαν τραγική κατάληξη αφού δεν δοκιμάστηκαν τα όρια του. Ο αντίκτυπος της υπερεξάρτησης μας από έναν μονοδιάστατο τουρισμό, της σταδιακής διάλυσης του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα καθώς και της παράνομης αφαίμαξης του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων για κάλυψη των κενών της προβληματικής οικονομικής πορείας που ακολουθήθηκε, θα φανούν έντονα τους επόμενους μήνες με την μεγάλη οικονομική συρρίκνωση. Ήδη κυβερνήσεις της Ε.Ε. και η Κομισιόν κοροϊδεύουν τον κόσμο με προβλέψεις μείωσης του ΑΕΠ το πολύ 8-9%. Θεωρούμε ότι οι σοβαρές αναλύσεις δείχνουν τουλάχιστο μείωση 15% (π.χ. η Αγγλία ανακοίνωσε 14%[5]) και αυτό χωρίς να γίνει μεγάλη ζημιά το φθινόπωρο του 2020 με το αναμενόμενο 2ο «κύμα» του ιού.
Είναι σημαντικό ο λαός στην Κύπρο αλλά και σε άλλες χώρες να είναι σε εγρήγορση και κινητοποίηση:
- Να γίνουν έγκαιρα σχέδια και προετοιμασίες ώστε πιθανό 2ο κύμα του κορονοϊού, να το περάσουμε όσο το δυνατόν πιο ανώδυνα σε ανθρώπινες ζωές και οικονομική ζημιά. Να ξεκινήσει η δημιουργία υποδομών για ένα σύστημα υγείας συμβατό με ένα αξιοπρεπές βιοτικό επίπεδο.
- Να αντισταθεί σε νέες πολιτικές λιτότητας και μετάθεσης του βάρους στη βάση της κοινωνίας και τις κρατικές ενισχύσεις να καρπωθούν τα μεγάλα συμφέροντα.
- Να εμποδίσει την περιστολή ελευθεριών και δικαιωμάτων των πολιτών που οδηγούν σε μια κοινωνία επιτήρησης. Υπήρξαν ανησυχητικά σημάδια με αυθαίρετες νομοθεσίες / διατάγματα, περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας και καταστολής, ραδιουργίες από μεγαλο-συμφέροντα και think-tanks, καθώς και αύξηση της λογοκρισίας και καταστολής απόψεων και από κυβερνήσεις και από τα μονοπώλια των παραδοσιακών ΜΜΕ και του διαδικτύου.
[1] https://www.worldometers.info/coronavirus/
[2] https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_pandemic_in_South_Korea
[3] http://www.topontiki.gr/article/373357/asthenis-31-i-61hroni-me-koronoio-poy-kollise-perissotera-apo-1000-atoma-stin
[4] http://kinimaamesodimokratias.blogspot.com/2020/04/
[5] https://www.bbc.com/news/business-52566030
